عید فطر که می‌شود، در میان تمام سرخوشی‌هایش، این حُسن را دارد که آدم یاد روز قیامت می‌افتد. همان یوم الحسره. سی روز ماه مبارک مثل برق در قنوت‌های نماز عید از جلوی چشم آدم رد می‌شود و آدم می‌خواند:

اللّهُمَّ أَهْلَ الْکِبْریاءِ وَالْعَظَمةِ وَ أهْلَ الجُودِ وَالجَبَرُوتِ وَ أَهْلَ العَفْو وَالرَّحْمَةِ وَ أَهْلَ التَقّوی? وَالمَغْفِرَة، أَسْئَلُکَ به حقِّ هذَا الْیوَمِ الّذی جَعَلْتَهُ لِلمُسْلِمینَ عیداً وَ لِمُحَمّدٍ صَلّی اللهُ عَلیْه وَ آلِهِ ذُخْراً وَ شَرَفاَ وَ کِرامتاً وَ مَزیداً، أَن تُصَلّی عَلی? مُحَمّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ أَنْ تُدْخِلنی فی کُلِّ خَیْرٍ أَدْخَلْتَ فیهِ مُحَمَّداً وَ آلَ مُحَمَّد وَ أَنْ تُخْرِجَنی مِنْ کُلِّ سُوءٍ أَخْرَجْتَ مِنْهُ مُحَمَّداً وَ آل مُحَمَّدٍ، صَلَواتُکَ عَلَیُهِ وَ عَلَیْهِمْ، اللّهُمَّ إنی أَسْئَلَکَ خَیرَ ما سَئَلَکَ مِنْهُ عِبادُکَ الصّالِحُونَ وَاَعُوذُ بِکَ مِمّا اسْتَعاذَ مِنْهُ عِبادُکَ الْمُخْلِصوُنَ

و اینجاست که آدمی دندان می‌گزد که کاش بیشتر بهره برده بودیم و یادمان می‌آید روزهای اول که با خود می‌گفتیم «کو تا عید فطر و کو تا شب‌های قدر و... ». باز رسیده‌ایم به نماز عید فطر. درست مثل قیامت که عمر می‌گذرد و آدم حسرت می‌خورد از کرده‌ها و نکرده‌هایش...

این توصیه امام عظیم‌الشان و راحل ما (قدس‌الله نفسه‌الزکیه) بس خواندنی است:

«مبادا در ماه مبارک رمضان، از شما غیبتی، تهمتی و خلاصه گناهی سر بزند و در محضر ربوبی، با نعم الهی و در مهمان‌سرای باری تعالی، آلوده به معاصی باشید! شما اقلاً به آداب اولیه روزه عمل نمایید و همان طوری که شکم خود را از خوردن و آشامیدن نگه می‌دارید، چشم و گوش و زبان را هم از معاصی باز دارید! از هم‌اکنون بنا بگذارید که زبان را از غیبت، تهمت، بدگویی و دروغ نگه داشته، کینه، حسد و دیگر صفات زشت شیطانی را هم از دل بیرون کنید!»

اگر با پایان یافتن ماه مبارک رمضان، در اعمال و کردارمان هیچ‌گونه تغییری پدید نیامد و راه و روش زندگی ما با قبل از ماه صیام فرقی نکرد، معلوم می‌شود روزه‌ای که از ما خواسته‌اند، محقق نشده است.

اگر دیدید کسی می‌خواهد غیبت کند، جلوگیری کنید و به او بگویید «ما متعهد شده‌ایم که در این سی روز ماه مبارک رمضان، از امور محرمه خودداری ورزیم» و اگر نمی‌توانید او را از غیبت باز دارید، از آن مجلس خارج شوید. ننشینید و گوش کنید. تصمیم بگیرید در این سی روز ماه مبارک رمضان، مراقب زبان، چشم، گوش و همه اعضاء و جوارح خود باشید. توجه بکنید که به آداب ماه مبارک رمضان عمل کنید؛ فقط، دعا خواندن نباشد، دعا به معنای واقعی‌اش باشد.»

بیاییم کمی بزرگ شویم و نگاهی به ادعیه ماه مبارک بیندازیم. خداوند همه‌ی گرسنگان را سیری، همه‌ی اسرا را آزادی، همه‌ی... تا دعای قنوت عید فطر، که می‌گوییم: خداوندا، همه خوبی‌ها را می‌خواهم که خوبان خواسته‌اند و از آن‌ها دوری می‌جویم که خوبانت دوری جسته‌اند.

بزرگ شدن افق دید، شاید یکی از اولین آموزش‌هایی باشد که بتوان از ادعیه ماه رمضان گرفت، وقتی حتی برای حج، نه امسال که حج سال‌های آتی را هم می‌خواهیم و کیست که نداند اولین شرط حاجی شدن، استطاعت مالی است و... بیایید کمی آرزوهایمان را بزرگ کنیم و هم موارد شخصی و هم اجتماعی.

*****

خیلی چیزها را لیست کرده بودم که می‌توان در اول ماه رمضان، آدم با خودش عهد ببندد که انجام دهد و توشه بگیرد برای 11 ماه دیگرمان با انجام دادنش. ولی ترسیدم که آخر ماه، علاوه بر خسران انجام ندادنش، عهدشکنی نیز در کارنامه اعمالم ثبت گردد. مواردی مانند:

اول: پایبندی به نماز اول وقت

نعمت سحرخیزی و سحری‌خوری موجب می‌شود که یک ماه، نماز صبح‌مان، اول وقت باشد و چه خوب که این ملکه‌مان بشود برای همه سال.

دوم: آشتی با مسجد

ماه رمضان، چه شب‌های قدر و چه سایر روزها و اوقاتش، آدم را به حضور در مسجد و جماعت فرا می‌خواند.

سوم: عهد قرآن‌خوانی

در حدیث و سیره معصومین، توجه ویژه‌شان به قرائت قرآن در طول سال و به ویژه ماه مبارک رمضان، نمایان است و چه خوب است که درس بگیریم.

چهارم: نظم

ماه رمضان، در عین آنکه تمام برنامه‌های عادی زندگی را تغییر می‌دهد، در عین حال با خودش نظمی همراه دارد. نظمی که بر اساس وقت سحر و افطار و نماز مشخص می‌شود.

پنجم: کم خوابی

هر چند در این ماه، خواب انسان روزه‌دار را هم عبادت دانسته‌اند، لیکن فرصت خوبی است که تمرینی کنیم برای کمتر خوابیدن.

ششم: دوری از لغو

یکی از عادت‌هایی که ماه رمضان‌های گرم این سال‌های اخیر پیدا کرده‌ایم؛ وقت گذرانی‌های دم افطار است. به ویژه ما جماعت مشغول به اینترنت، برای گذران وقت و رسیدن به زمان افطار، اغلب حضور در اینترنت  و شبکه‌های اجتماعی را انتخاب می‌کنیم. زمان بعد از افطار را هم که سریال‌های تلویزیونی پر می‌کند و کاش کمی مراعات کنیم.

هفتم: شنیدن وعظ

این سال‌ها به برکت رسانه در مال مبارک رمضان، اگر کانال‌های تلویزیون را بچرخانی، از دو حال خارج نیست؛ یا سریالی را دارد نشان می‌دهد یا یک روحانی و واع1 مشغول صحبت است. هرچند که اغلب، بدترین وقت برای سخنان مراجع تقلید و علمای بزرگ انتخاب می‌شود و آن هنگامی است که سفره سحر یا افطار پهن است و آن هم، به اعتبار این است که در حالت پربیننده تلویزیون هستیم. هرچند آدمی در آن دقایق و لحظات، بیشتر به فکر سفره است تا آنچه از صدا و سیما پخش می‌گردد، ولی می‌شود با کمی برنامه‌ریزی، همین فرصت را هم برای بهره‌گیری از وعظ استفاده کنیم.‌ ولی بهتر آن است که از فرصت‌های این ماه برای حضور در اجتماعات مذهبی و مراسم‌های وعظ و سخنرانی بهره گیریم.