بی شک ماه مبارک رمضان برای هرمسلمانی بهترین وخاطره انگیزترین ماه سال است. نزدیکی به خدا، مهربان تر شدن دل ها به همدیگر، دید و بازدیدهای صمیمانه، ترحم ولطف کردن به 

دیگران و... از جمله ره آوردهای شیرین رمضان است که تا جایی کام همگان را شیرین می کند که حتی قسم زیادی از جنایت کاران ومتخلفان همیشگی نیز در رمضان فتیله تخلف را پایین می کشند وبه دنبال استخراج فطرت الهی خود از زیر خروارها گرد وغبار گناه وآلودگی می افتند. حقا که رمضان مبارک است. وبرای همه مبارک است.

اما از آنجا که هر که شناخت و معرفتش از این ماه مبارک بیشتر باشد بهره ی بیشتری از آن خواهد برد بر آن شدم تا رمضان را از منظر حضرات معصومان (علیهم السلام) به نظاره نشسته وآن را تقدیم دوستان عزیزم نمایم، تا از رهگذر این میهمانی معصومین، ارزش رمضان بهتر درک کرده  و برخی اسرار آنرا بشناسیم، باشد که در بهره برداری ما مفید افتد.

 چرا این ماه را رمضان می نامند؟

رسول الله(ص): انما سمی رمضان لانه یرمض الذنوب، این ماه را رمضان نامیدند چون که گناهان در این ماه ذوب شده و از بین می رود.

لغت نامه دهخدا رمضان را این گونه معنا می کند:« ما?خوذ است از رمض که بمعنی سوختن است، چون ماه صیام گناهان را می سوزد لهذا به این اسم مسمی گشت»

چرا رمضان را مبارک می نامند؟

رسول الله (ص): هو شهر اوله رحمة واوسطه مغفرة وآخره عتق من النار[1]

یعنی رمضان ماهی است که اولش رحمت، میانه اش مغفرت وآخرش آزادی از آتش جهنم است.

رسول الله (ص): ان ابواب السماء تفتح فی اول لیلة من شهر رمضان ولا تغلق الی آخر لیلة منه[2]

یعنی دربهای آسمان در شب اول رمضان باز می شود وتا آخرین شب ماه بسته نمی شود.

رسول الله (ص): لویعلم العبد مافی رمضان لود ان یکون رمضان السنة

یعنی اگر بندگان می دانستند در رمضان چه چیزی است دوست داشتند که همه سال رمضان باشد.

فلسفه روزه چیست؟

برای این عمل عبادی حکمتهای فراوان فردی واجتماعی است که به برخی از آنها از زبان معصومین اشاره می شود:

امام صادق(ع): انما فرض الله الصیام لیستوی به الغنی والفقیر[3]

یعنی خدا روزه را واجب کرد تا انسانهای دارا  وبرخوردار شبیه به فقراء گردند.

یقینا انسان با تحمل گرسنگی وتشنگی در رمضان درد فقراء را بهتر درک می کند وهمین عاملی است جهت انفاق وکمک به ایشان.

امیرالمومنین (ع): فرض الله الصیام ابتلاء لاخلاص الخلق[4]

یعنی خدا روزه را واجب کرد تا اخلاص بندگان به آزمایش گذاشته شود.

امام رضا(ع): انما امروا باصوم لکی یعرفوا الم الجوع والعطش فیستدلوا علی فقرالآخر[5]

یعنی ما امر به روزه شدیم تا با دیدن گرسنگی وتشنگی آن به یاد نیاز خود در قیامت بیفتیم.

لکل شیء زکات وزکات الابدان الصیام [6]

یعنی برای هر مالی زکاتی است وزکات بدن روزه است.

رسول الله (ص): الصوم جنة من النار [7]

یعنی روزه سپر آتش جهنم است.

همان گونه که ملاحظه فرمودید معصومین فواید متعدد دنیوی، اخروی، فردی واجتماعی را برای روزه برشمرده اند.

آیا روزه درجات ومراحلی هم دارد؟

در جملات نورانی معصومین برای روزه داری مراحل ومراتبی بیان شده که روزه دار باید سعی کند تا بهترین شیوه روزه داری را داشته باشد تا به همه برکات آن نائل شود.

برخی از درجات روزه را در این دو حدیث زیبا بنگرید:

قال رسول الله صلی‌الله‌علیه‌وآله لجابر بن عبدالله: یا جابرُ، هذا شهرُ رمضانَ؛ مَن صامَ نَهارَهُ و قامَ وِردًا مِن لَیلِهِ و عَفَّ بَطنَهُ و فَرْجَهُ و کَفَّ لِسانَهُ خَرَجَ مِن ذُنُوبِهِ کَخُرُوجِهِ مِنَ الشَّهرِ.

فقال جابر: یا رسولَ الله، ما اَحسَنَ هذا الحدیثَ!

فقال رسولُ الله صلی‌الله‌علیه‌وآله:یا جابرُ، و ما اَشَدَّ هذه الشروطَ! [8]

ای جابر این ماه رمضان است هرکس روزش را روزه بدارد و مقداری از شبش را ذکر گوید وعفت شکم وفرج را مراعات کند و زبان خود را نگه دارد، ازگناهان خارج می شود آنگونه  که از ماه خارج می شود.

امام صادق علیه السلام فرمود: اذا صمت فلیصم سمعک و بصرک و شعرک و جلدک
آنگاه که روزه می گیری باید چشم و گوش و مو و پوست تو هم روزه دار باشند.«یعنی از گناهان پرهیز کند[9]

براین اساس علماء اخلاق روزه را سه قسم کرده اند:

روزه عوام (مرحله معمولی روزه): که روزه دار فقط از خوردن وآشامیدن خودداری می کند.

روزه خواص(مرحله عالی): که روزه دار از گناهان هم دوری می کند.

روزه خاص الخاص(مرحله اعلی):  که روزه دار حتی ازغفلت از خدا برای یک لحظه هم اجتناب می کند و دائم در یاد حضرت حق است.

نتیجه این روزه داری چیست؟

برای هر عبادتی نتیجه ای است. خداوند در آیه مبارکه 183 بقره رسیدن به تقوای الهی که اکسیر اعظم است را نتیجه تقوا بیان می دارد:

أَیُّهَا الَّذِینَ ءَامَنُوا کُتِب عَلَیْکمُ الصیَامُ کَمَا کُتِب عَلى الَّذِینَ مِن قَبْلِکمْ لَعَلَّکُمْ تَتَّقُونَ

در بیان امام صادق (ع) نیز شادی و راحتی در هنگام افطار (افطار هر روز و روز عید فطر) و شادی و رضایت در لقاء پروردگار را بهترین ره آورد روزه معرفی شده است:

للصائم فرحتان فرحة عند افطاره وفرحةعند لقاء ربه [10]

آری به آنچه گفته شد فیض شب قدر وعید فطر را نیز اضافه کنید که خود بحث مستقلی را می طلبد، تا بیشتر رمضان را بشناسیم و بدانیم که اهل معنا واهل سیر وسلوک الی الله چرا تمام سال را به انتظار ماه رمضان می نشستند و چرا رمضان را «مبارک» می نامند.

 در پایان چهل حدیث نورانی پیرامون عظمت و اسرار رمضان تقدیم محضر نورانی شما میهمانان عزیز خداوند کریم می نمایم:

1- پایه های اسلام

قال الباقر علیه السلام:

بنی الاسلام علی خمسة اشیاء، علی الصلوة و الزکاة و الحج و الصوم و الولایه.[11]

امام باقر علیه السلام فرمود: اسلام بر پنج چیز استوار است، برنماز و زکات حج و روزه و ولایت (رهبری اسلامی).

2- فلسفه روزه

قال الصادق علیه السلام: انما فرض الله الصیام لیستوی به الغنی و الفقیر.[12]

امام صادق علیه السلام فرمود: خداوند روزه را واجب کرده تا بدین وسیله دارا و ندار (غنی و فقیر) مساوی گردند.

3- روزه آزمون اخلاص

قال امیرالمومنین علیه السلام:فرض الله ... الصیام ابتلاء لاخلاص الخلق[13]

امام علی علیه السلام فرمود: خداوند روزه را واجب کرد تا به وسیله آن اخلاص خلق را بیازماید.

4- روزه یاد آور قیامت

قال الرضا علیه السلام: انما امروا بالصوم لکی یعرفوا الم الجوع و العطش فیستدلوا علی فقر الاخر.[14]

امام رضا علیه السلام فرمود: مردم به انجام روزه امر شده اند تا درد گرسنگی و تشنگی را بفهمند و به واسطه آن فقر و بیچارگی آخرت را بیابند.

5- روزه زکات بدن

قال رسول الله صلی الله علیه و آله لکل شیئی زکاة و زکاة الابدان الصیام.[15]

رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود: برای هر چیزی زکاتی است و زکات بدنها روزه است.

6- روزه سپر آتش

قال رسول الله صلی الله علیه و آله:الصوم جنة من النار.[16]

رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود: روزه سپر آتش (جهنم) است. «یعنی بواسطه روزه گرفتن انسان از آتش جهنم در امان خواهد بود.»

7- اهمیت روزه

قال رسول الله صلی الله علیه و آله: الصوم فی الحر جهاد.[17]

رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود: روزه گرفتن در گرما، جهاد است.

8- روزه نفس

قال امیرالمومنین علیه السلام: صوم النفس عن لذات الدنیا انفع الصیام.[18]

امیرالمومنان علی علیه السلام فرمود: روزه نفس از لذتهای دنیوی سودمندترین روزه هاست.

9- روزه واقعی

قال امیرالمومنین علیه السلام: الصیام اجتناب المحارم کما یمتنع الرجل من الطعام و الشراب.[19]

امام علی علیه السلام فرمود: روزه پرهیز از حرامها است همچنانکه شخص از خوردنی و نوشیدنی پرهیز می کند.

10- برترین روزه

قال امیرالمومنین علیه السلام: صوم القلب خیر من صیام اللسان و صوم اللسان خیر من صیام البطن.[20]

امام علی علیه السلام فرمود: روزه قلب بهتر از روزه زبان است و روزه زبان بهتر از روزه شکم است.

11- روزه چشم و گوش

قال الصادق علیه السلام: اذا صمت فلیصم سمعک و بصرک و شعرک و جلدک.[21]

امام صادق علیه السلام فرمود: آنگاه که روزه می گیری باید چشم و گوش و مو و پوست تو هم روزه دار باشند.«یعنی از گناهان پرهیز کند.»

12- روزه اعضا و جوارح

عن فاطمه الزهرا سلام الله علیه: ما یصنع الصائم بصیامه اذا لم یصن لسانه و سمعه و بصره و جوارحه[22]

حضرت زهرا علیها السلام فرمود: روزه داری که زبان و گوش و چشم و جوارح خود را حفظ نکرده روزه اش به چه کارش خواهد آمد.

13- روزه ناقص

قال الباقر علیه السلام:‌لا صیام لمن عصی الامام و لا صیام لعبد ابق حتی یرجع و لا صیام لامراة ناشزة حتی تتوب و لاصیام لولد عاق حتی یبر.[23]

امام باقر علیه السلام فرمود: روزه این افراد کامل نیست:

1 - کسی که امام (رهبر) را نافرمانی کند.

2 - بنده فراری تا زمانی که برگردد.

3 - زنی که اطاعت شوهر نکرده تا اینکه توبه کند.

4 - فرزندی که نافرمان شده تا اینکه فرمانبردار شود.

14- روزه بی ارزش

قال امیرالمومنین علیه السلام:‌ کم من صائم لیس له من صیامه الا الجوع و الظما و کم من قائم لیس له من قیامه الا السهر و العناء.[24]

امام علی علیه السلام فرمود: چه بسا روزه داری که از روزه اش جز گرسنگی و تشنگی بهره ای ندارد و چه بسا شب زنده داری که از نمازش جز بیخوابی و سختی سودی نمی برد.

15- روزه و صبر

عن الصادق علیه السلام فی قول الله عزوجل «واستعینوا بالصبر و الصلوة »قال: الصبر الصوم.[25]

امام صادق علیه السلام فرمود: خداوند عزو جل که فرموده است: از صبر و نماز کمک بگیرید، صبر، روزه است.

16- روزه و صدقه

قال الصادق علیه السلام:‌صدقه درهم افضل من صیام یوم.[26]

امام صادق علیه السلام فرمود: یک درهم صدقه دادن از یک روز روزه مستحبی برتر و والاتر است.

17- پاداش روزه

قال رسول الله صلی الله علیه و آله: قال الله تعالی الصوم لی و انا اجزی به[27]

رسول خدا فرمود خدای تعالی فرموده است: روزه برای من است و من پاداش آن را می دهم.

18- جرعه نوشان بهشت

قال رسول الله صلی الله علیه و آله: من منعه الصوم من طعام یشتهیه کان حقا علی الله ان یطعمه من طعام الجنة و یسقیه من شرابها.[28]

رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود: کسی که روزه او را از غذاهای مورد علاقه اش باز دارد برخداست که به او از غذاهای بهشتی بخورانند و از شرابهای بهشتی به او بنوشاند.

19- خوشا بحال روزه داران

قال رسول الله صلی الله علیه و آله:‌طوبی لمن ظما او جاع لله اولئک الذین یشبعون یوم القیامة[29]

رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود: خوشا بحال کسانی که برای خدا گرسنه و تشنه شده اند اینان در روز قیامت سیر می شوند.

20- مژده به روزه داران

قال الصادق علیه السلام: من صام لله عزوجل یوما فی شدة الحر فاصابه ظما و کل الله به الف ملک یمسحون وجهه و یبشرونه حتی اذا افطر.[30]

امام صادق علیه السلام فرمود: هر کس که در روز بسیار گرم برای خدا روزه بگیرد و تشنه شود خداوند هزار فرشته را می گمارد تا دست به چهره او بکشند و او را بشارت دهند تا هنگامی که افطار کند.

21- شادی روزه دار

قال الصادق علیه السلام: للصائم فرحتان فرحة عند افطاره و فرحة عند لقاء ربه[31]

امام صادق علیه السلام فرمود: برای روزه دار دو سرور و خوشحالی است:

1 - هنگام افطار 2 - هنگام لقاء پروردگار (وقت مردن و در قیامت)

22- بهشت و باب روزه دارن

قال رسول الله صلی الله علیه و آله:‌ ان للجنة بابا یدعی الیان لا یدخل منه الا الصائمون.[32]

رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود: برای بهشت دری است بنام (ریان) که از آن فقط روزه داران وارد می شوند.

23- دعای روزه داران

قال الکاظم (علیه السلام):دعوة الصائم تستجاب عند افطاره[33]

امام کاظم (علیه السلام) فرمود: دعای شخص روزه دار هنگام افطار مستجاب می شود.

24- بهار مومنان

قال رسول الله (صلی الله علیه و آله):‌الشتاء ربیع المومن یطول فیه لیله فیستعین به علی قیامه و یقصر فیه نهاره فیستعین به علی صیامه.[34]

رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود: زمستان بهار مومن است از شبهای طولانی اش برای شب زنده داری واز روزهای کوتاهش برای روزه داری بهره می گیرد.

25- روزه مستحبی

قال الصادق (علیه السلام): من جاء بالحسنة فله عشر امثالها من ذلک صیام ثلاثة ایام من کل شهر.[35]

امام صادق علیه السلام فرمود: هر کس کار نیکی انجام دهد ده برابر آن پاداش دارد و از جمله آنها سه روز روزه در هر ماه است.

26- روزه ماه رجب

قال الکاظم (علیه السلام): رجب نهر فی الجنه اشد بیاضا من اللبن و احلی من العسل فمن صام یوما من رجب سقاه الله من ذلک النهر.[36]

امام کاظم (علیه السلام) فرمود: رجب نام نهری است در بهشت از شیر سفیدتر و از عسل شیرین تر هرکس یک روز از ماه رجب را روزه بگیرد خداوند از آن نهر به او می نوشاند.

27- روزه ماه شعبان

قال امام صادق (علیه السلام): من صام ثلاثة ایام من اخر شعبان و وصلها بشهر رمضان کتب الله له صوم شهرین متتابعین.[37]

امام صادق (علیه السلام) فرمود: هر کس سه روز آخر ماه شعبان را روزه بگیرد و به روزه ماه رمضان وصل کند خداوند ثواب روزه دو ماه پی در پی را برایش محسوب می کند.

28- افطاری دادن(1)

قال الصادق (علیه السلام) من فطر صائما فله مثل اجره[38]

امام صادق (علیه السلام) فرمود: هر کس روزه داری را افطار دهد، برای او هم مثل اجر روزه دار است.

29- افطاری دادن (2)

قال الکاظم (علیه السلام): فطرک اخاک الصائم خیر من صیامک.[39]

امام کاظم (علیه السلام) فرمود: افطاری دادن به برادر روزه دارت از گرفتن روزه (مستحبی) بهتر است.

30- روزه خواری

قال الصادق (علیه السلام):‌من افطر یوما من شهر رمضان خرج روح الایمان منه[40]

امام صادق (علیه السلام)فرمود: هر کس یک روز ماه رمضان را (بدون عذر)، بخورد - روح ایمان از او جدا می شود

31- رمضان ماه خدا

قال امیرالمومنین:‌شهر رمضان شهر الله و شعبان شهر رسول الله و رجب شهری[41]

امام علی (علیه السلام) فرمود: رمضان ماه خدا و شعبان ماه رسول خدا و رجب ماه من است.

32- رمضان ماه رحمت

قال رسول الله (صلی الله علیه و آله):‌ ... و هو شهر اوله رحمة و اوسطه مغفرة و اخره عتق من النار.[42]

رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود: رمضان ماهی است که ابتدایش رحمت است و میانه اش مغفرت و پایانش آزادی از آتش جهنم.

33- فضیلت ماه رمضان

قال رسول الله (صلی الله علیه و آله): ان ابواب السماء تفتح فی اول لیلة من شهر رمضان و لا تغلق الی اخر لیلة منه[43]

رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود: درهای آسمان در اولین شب ماه رمضان گشوده می شود و تا آخرین شب آن بسته نخواهد شد.

34- اهمیت ماه رمضان

قال رسول الله (صلی الله علیه و آله): لو یعلم العبد ما فی رمضان لود ان یکون رمضان السنة[44]

رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود: اگر بنده «خدا» می دانست که در ماه رمضان چیست [چه برکتی وجود دارد] دوست می داشت که تمام سال، رمضان باشد.

35- قرآن و ماه رمضان

قال الرضا (علیه السلام): من قرا فی شهر رمضان ایة من کتاب الله کان کمن ختم القران فی غیره من الشهور.[45]

امام رضا (علیه السلام) فرمود: هر کس ماه رمضان یک آیه از کتاب خدا را قرائت کند مثل اینست که درماههای دیگر تمام قرآن را بخواند.

36- شب سرنوشت ساز

قال الصادق (علیه السلام): راس السنة لیلة القدر یکتب فیها ما یکون من السنة الی السنة.[46]

امام صادق (علیه السلام) فرمود: آغاز سال (حساب اعمال) شب قدر است. در آن شب برنامه سال آینده نوشته می شود.

37- برتری شب قدر

قیل لابی عبد الله (علیه السلام):‌کیف تکون لیلة القدر خیرا من الف شهر؟ قال: العمل الصالح فیها خیر من العمل فی الف شهر لیس فیها لیلة القدر.[47]

از امام صادق (علیه السلام) سوال شد: چگونه شب قدر از هزار ماه بهتر است؟

حضرت فرمود: کار نیک در آن شب از کار در هزار ماه که در آنها شب قدر نباشد بهتر است.

38- تقدیر اعمال

قال الصادق (علیه السلام):‌التقدیر فی لیلة تسعة عشر و الابرام فی لیلة احدی و عشرین و الامضاء فی لیلة ثلاث و عشرین.[48]

امام صادق (علیه السلام) فرمود: برآورد اعمال در شب نوزدهم انجام می گیرد و تصویب آن در شب بیست ویکم و تنفیذ آن در شب بیست سوم.

39- احیاء شب قدر

عن فضیل بن یسار قال: کان ابو جعفر (علیه السلام) اذا کان لیلة احدی و عشرین و لیلة ثلاث و عشرین اخذ فی الدعا حتی یزول اللیل فاذا زال اللیل صلی.[49]

فضیل بن یسار گوید: امام باقر (علیه السلام) در شب بیست و یکم و بیست سوم ماه رمضان مشغول دعا می شد تا شب بسر آید و آنگاه که شب به پایان می رسید نماز صبح را می خواند.

40- زکات فطره

قال الصادق (علیه السلام): ان من تمام الصوم اعطاء الزکاة یعنی الفطرة کما ان الصلوة علی النبی (صلی الله علیه و آله) من تمام الصلوة.[50]

امام صادق (علیه السلام) فرمود: تکمیل روزه به پرداخت زکاة یعنی فطره است، همچنان که صلوات بر پیامبر (صلی الله علیه و آله) کمال نماز است.

ایام به کام و رمضانتان مبارک

محتاج دعای خیرتان

جواد اسماعیل نیا قم المقدسه

هشتم رمضان المبارک1434